زنگ خطر بحران فرونشست / برداشت بیرویه از آبخوانها زمین زیرپایمان را سست میکند
شنیده ها: براساس آمارهای وزارت نیرو آبخوانهای ما در سال گذشته ۱۴۳ میلیارد مترمکعب کسری داشتند و برداشت از آبهای زیرزمینی فرونشست را در کشور گسترش میدهد.
تغییرات اقلیمی و کاهش نزولات جوی زندگی این روزهای ساکنان کره زمین را تغییر داده است و مردم ایران هم بینصیب نماندهاند. کاهش باران، گرم شدن زمین و کشاورزی غیراصولی و از همه مهمتر سومدیریت باعث شده تا برداشت از آبخوانها افزایش پیدا کند. نتیجه برداشت بیرویه از منابع آب زیرزمینی هم افزایش فرونشست است.
براساس آمارهای وزارت نیرو آبخوانهای ما در سال گذشته ۱۴۳ میلیارد مترمکعب کسری داشتند. مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی عنوان کرده که سهم برداشت سالیانه از آبهای زیرزمینی برای مصارف کشاورزی ۸۵، برای شرب ۱۱ و صنعت چهار درصد از کل برداشت سالیانه است. البته این مقادیر تنها مربوط به برداشت از چاههای مجاز است و اگر آمار چاههای غیرمجاز که تعدادشان مشخص نیست را هم اضافه کنیم، عمق بحران مشخص میشود. در این گزارش آمده که از میان ۶۰۹ دشت مطالعاتی کشور ۴۲۰ دشت در شرایط بحرانی فرونشست قرار دارند.
نقش مهم بخش کشاورزی
این آمارها نشان میدهند که بخش کشاورزی نقش مهمی در برداشت از آبهای زیرزمینی دارد. احد وظیفه سرپرست مرکز تغییر اقلیم و خشکسالی سازمان هواشناسی در این باره به ایسکانیوز گفت: در سالهای اخیر فرکانس خشکسالی افزایش پیدا کرده است و با توجه به جمعیت، نیاز کشاورزی و روشهایی که برای تامین امنیت غذایی پیش گرفتهایم، به شدت آسیبپذیر شدهایم.
وی افزود: در سالهای اخیر منابع آب زیرزمینی را بیمهابا مصرف کردهایم. با فقیرتر شدن منابع آبی، خسارتها روند صعودی خواهد داشت. در این دهه خسارتهای کشاورزی افزایش پیدا کرده است.
وظیفه بیان کرد: بخش عمدهای از این اتفاقات ناشی از توجه نداشتن به پتانسیلهای اقلیمی منطقه است. ما با توجه به منابع آبی که داریم، نمیتوانیم همه منابع غذایی را صد در صد در کشور تولید کنیم و طبیعی است که باید بخشی از نیازمان را با واردات جبران کنیم؛ در حقیقت باید منابع غذایی را در کشور تولید کنیم که هم ارزش غذایی بیشتری داشته باشند و هم آب کمتری مصرف کنند.
وی ادامه داد: بخش کشاورزی عمده مصرف کننده آب در کشور است و ما باید به سمت کاهش مصرف آب در این بخش برویم. نباید هر محصولی را در هر منطقهای و با هر شرایط آب و هوایی کاشت. آبیاریها باید به سمت استفاده از سیستمهایی برود که مصرف کمتری دارند.
سرپرست مرکز تغییر اقلیم و خشکسالی سازمان هواشناسی توضیح داد: با بهبود آبیاری هم نباید سطح زیر کشت را افزایش داد. تولید گلخانهای باید افزایش پیدا کند. از بذرهایی استفاده کنیم که به آب کمتری نیاز اشته باشند. روشهای سنتی دیگر موثر نیستند.
وی افزود: تنها راه مواجهه با تغییرات اقلیمی سازگاری با آن است. ما کشوری هستیم که بخش مهمی از اقتصادمان وابسته به کشاورزی است و اگر خشکسالی رخ دهد آسیب میبینیم.
وظیفه تاکید کرد: مصرف آب را باید در کشاورزی تغییر دهیم و صنعت را به سمت استفاده از پساب ببریم. آموزش مردم و تغییر رفتارها هم میتواند بسیار تاثیرگذار باشد. در غیر این صورت بخش وسیعی از سرزمین ما به مناطق غیرقابل سکونت تبدیل میشود. مساحت جنگلهای ما در مقایسه با گذشته بسیار کم شده. گاهی روند تخریب هر چند سال دو برابر میشود.
تبعات فرونشست
فریبرز ناطقالهی استاد مهندسی زلزله هم در گفتوگو با ایسکانیوز درباره تبعات فرونشست توضیح داد: فرونشست زمانی رخ میدهد که آبزیرزمینی، نفت و معادن طبیعی از زیر زمین به بیرون کشیده میشوند. متاسفانه در ایران به دلیل کمبود آب و سو مدیریت در سالهای طولانی آبهای زیرزمینی را بدون هیچ اصولی خالی کردیم و این باعث شده که پهنههای ما دچار فرونشست شوند.
وی افزود: فرونشست بدترین اتفاقی است که در شهرها رخ میدهد چراکه زیر ساختمانها را خالی میکند و فونداسیونها دچار مشکل میشوند. البته در سالهای اخیر اعداد مربوط به فرونشست بسیار بالاتر اعلام میشود که شاید هدفشان جلب توجه مردم و مسئولان باشد. درحقیقت فرونشست باعث افزایش تخریب زلزله میشود.
ناطقالهی با بیان اینکه زلزله باعث ایجاد فرونشست میشود اما فرونشست تا امروز در هیچ جای دنیا باعث زلزله نشده است، گفت: درواقع فرونشست باعث افزایش تبعات زلزله میشود. بیشترین فرونشست در مناطقی است که آب بیشتری برداشت شده است. در دشت قزوین، اطراف تهران، جنوب تهران، اصفهان، خراسان و شیراز شاهد فرونشستهایی هستیم که در شرایط بحرانی هستند. راه کنترل آن هم آبخیزداری و مدیریت برداشت آب است.
به گزارش ایسکانیوز، برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی باعث میشود که زمین زیر پای ما هر روز سستتر شود. کمبود بارش و خشکسالی هم این موضوع را تشدید کند. در حقیقت ما با مدیریت اشتباه و مصرف بیرویه هر روز بیش از قبل حیات خود را تحت تاثیر قرار میدهیم و شرایطی ایجاد میکنیم که سرزمین ایران دیگر جایی برای زندگی نباشد.