نشانه‌های کم رنگ توافق؛ ایران و امریکا به نتیجه می‌رسند؟
دولت جو بایدن در حال مذاکره محرمانه با ایران برای دستیابی به یک توافق غیررسمی است که برخی از مقامات جمهوری اسلامی آن را آتش بس سیاسی می‌نامند. حقیقت مذاکرات ضمنی واشنگتن با تهران به طور مستقل، توسط سه مقام بلند پایه اسرائیل، یک مقام ایرانی و یک مقام امریکایی تایید شده است.
ایالات متحده امریکا از تهران انتظار دارد که برنامه هسته‌ای خود را محدود کند (به طور دقیق تر، از غنی سازی اورانیوم بالاتر از سطح تولید فعلی خودداری کند) و شهروندان امریکایی ایرانی الاصل را که اکنون در زندان‌های ایران هستند، آزاد کند؛ و از همه جالبتر از فروش تسلیحات موشکی به روسیه خودداری کند.
در مقابل، ایران انتظار دارد که امریکا تحریم‌ها را افزایش ندهد، نفتکش‌های خارجی را توقیف نکند و به دنبال قطعنامه‌های تنبیهی جدید در سازمان ملل متحد نباشد. تهران همچنین، از واشنگتن انتظار دارد که میلیارد‌ها دلار از دارایی‌های ایران را در ازای شهروندان زندانی آزاد کند.
ایران در شرایط سخت اقتصادی قرار دارد. ولادیمیر ساژین، محقق ارشد موسسه شرق شناسی آکادمی علوم روسیه، گفت که بیش از ۱۰ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران در امریکا بلافاصله پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹ مسدود شد. تا اواسط دهه ۲۰۱۰، مجموع وجوهی که در خارج از کشور به دلیل تحریم‌ها بلوکه شده بود، از ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار متغیر بود.
وی همچنین گفت: «مسئله افراد دستگیر شده نیز وجود دارد و این نیز عامل مهمی است، به ویژه برای امریکایی ها. امید به نوعی پیشرفت وجود دارد، به خصوص که مذاکرات متوقف نشده و مدت هاست که از طریق واسطه‌های عمانی و حتی، گاهی مستقیم انجام شده است. این نشان می‌دهد که هم امریکا و هم ایران به حل این مشکل علاقه‌مند هستند.» در نشست ماه مه G۷ در هیروشیما، کشور‌های گروه ۷ به رهبری امریکا حل و فصل موضوع برنامه هسته‌ای ایران با تمرکز بر برجام را خواستار شدند. در همان زمان، رهبران گروه ۷ به تهران هشدار دادند که لازم است، از حمایت از روسیه در درگیری با اوکراین دست بردارد. در غرب، تصور می‌شود که ایران پهپاد‌های کامیکازه شاهد ۱۳۶ را به روسیه ارائه می‌دهد. در ماه مارس، لوید آستین، وزیر دفاع ایالات متحده امریکا اعلام کرد که گفته می‌شود، مسکو تصمیم گرفته است، با تهران در زمینه تسلیحات موشکی و دفاع هوایی همکاری بی سابقه‌ای را آغاز کند.
ایوان تیموفیف، مدیر برنامه شورای امور بین الملل روسیه و باشگاه گفت وگوی بین المللی والدای گفت: «انگیزه امریکایی‌ها برای دستیابی به توافق با ایران قابل درک است. در چارچوب بحران انرژی، برای امریکا سودمند است که حجم بیشتری از سوخت را در بازار آزاد سازی کند.»
دلیل دوم این است که اکنون کاهش تعداد مخالفان آشکار، کاهش شدت رویارویی با ایران و تمرکز بر رویارویی با روسیه و چین برای امریکایی‌ها سودمند است. اولین نشانه‌های توافق میان امریکا و ایران ممکن است، این اطلاعات باشد که هفته گذشته، امریکا مجوز پرداخت ۲.۷۶ میلیارد دلار بدهی انرژی به ایران را به عراق صادر کرد. این پول فقط توسط فروشندگان شخص ثالث مورد تایید امریکا برای خرید مواد غذایی و تجهیزات پزشکی برای شهروندان ایرانی استفاده خواهد شد.
چندی پیش، آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم انقلاب ایران، گفت که اگر زیرساخت‌های هسته‌ای ایران دست نخورده باقی بماند، می‌تواند توافق با غرب را تایید کند. وی همچنین، گفت که ایران باید حداقل با بازرسان هسته‌ای بین المللی همکاری کند. ساژین پیش بینی می‌کند که برای هر یک از نکات ذکر شده، احتمالا یک معامله وجود دارد و هنوز هم پیشرفت‌هایی در این مسیر وجود خواهد داشت. این خاورشناس خاطرنشان کرد: «افراد رادیکالی در حکومت ایران وجود دارند که به طور کلی، مخالف هر گونه گفتگو با غرب هستند. از سوی دیگر، وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور به نظام ایران اجازه نمی‌دهد که برای حل این مشکل فرصت‌ها را از دست دهد.»
تیموفیف با تردید خاطرنشان کرد: «برخی تبادل سیگنال‌های دیپلماتیک میان تهران و واشنگتن ممکن است، اما موانع زیادی وجود دارد. مانع اصلی این است که ایران هیچ تضمینی ندارد که امریکایی‌ها در هر لحظه، نظر خود را تغییر ندهند. اگر آن‌ها برخی تحریم‌ها را کاهش دهند، با یک ضربه قلم می‌توانند آن‌ها را بازگردانند. یک چیز دیگر هم وجود دارد: بیشتر تحریم‌ها علیه ایران به طور قانونی، در امریکا گنجانده شده است. رئیس جمهوری می‌تواند، اجرای آن‌ها را متوقف کند، اما نفر بعدی می‌تواند، آن‌ها را بازگرداند. این همان چیزی است که در مورد توافق هسته‌ای ایران اتفاق افتاد.»
به نظر می‌رسد، جالب‌ترین مورد در توافق احتمالی، کاهش همکاری‌های نظامی ایران و روسیه باشد. ساژین یادآور می‌شود که ایران متحد استراتژیک روسیه نیست و هر دو کشور به دلیل تحریم ها، در یک طرف قرار گرفته اند که آن‌ها را متحد می‌کند. در ایران، بسیاری از مقامات مخالف نزدیک شدن به روسیه هستند و معتقدند که این اتحادیه اروپاست که می‌تواند مشکلات را حل کند.
ساژین گفت: «اگر امریکا حتی با کاهش نسبی تحریم‌ها موافقت کند، این به کاهش تورم و کاهش بیکاری کمک می‌کند».
تیموفیف نیز تاکید کرد که عرصه تجارت مایل است تحریم‌ها برداشته یا کاهش یابد تا در بازار‌های بین المللی کارآمدتر کار کنند. اما، او افزود که منافع راهبردی در قالب برنامه هسته‌ای نیز وجود دارد که موضوع امنیت ملی است.
تیموفیف همچنین گفت: «روسیه بازار بزرگی است که اکنون، در حال خالی شدن است. بعید است که دولت ایران به رغم همه وعده‌های واشنگتن، این منافع را قربانی کند.»
منبع: رگنیوم (روسیه) / دیپلماسی ایرانی
