توافق در مسیر سنگلاخ
شنیده ها: پس از چند هفته پرالتهاب در ارتباط با پرونده احیای برجام، بالاخره دوشنبه (24 مرداد) همزمان با پایان ضرب‌الاجل غیر رسمی جوزپ بورل مبنی بر موعد پاسخ‌گویی به پیشنویس نهایی شده از سوی آن‌ها، ایران پاسخ کتبی خود را ارسال کرد. بنابر اعلام منابع خبری مختلف، رویکرد ایران نسبت به مسائل باقیمانده میان طرفین مثبت بوده و انتظار می‌رود به زودی گفت‌وگو برای حل مسائل جزیی باقیمانده از سر گرفته شود.
پس از ارسال پاسخ ایران، روزنامه ایندیپندنت با نقل قول از یک مقام غربی مدعی شد که ایران پیشنهاد اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای را به صورت مشروط پذیرفته است. همچنین، نشریه پولیتیکو با استناد به اظهارات یک مقام غربی، ادعاهایی را درباره پاسخ ایران نسبت به پیشنهادات اتحادیه اروپا برای احیای توافق هسته‌ای مطرح کرد.
العربی جدید نیز به نقل از منابع مطلع نوشته است که پاسخ ایران دربردارنده «ملاحظات» ایران درباره سه پرونده بلاتکلیف در مذاکرات است و «متن پیشنهادی اروپا شامل وعده آمریکا درباره رفع تحریم‌های ثانویه برخی شرکت‌های اقتصادی وابسته به سپاه پاسداران و آمادگی برای حل مسئله ضمانت‌ها و اختلافات ایران و آژانس به صورتی سازنده و مثبت است».
بنابر اعلام شبکه الجزیره اتحادیه اروپا درحال بررسی پاسخ ایران به پیشنهاد این اتحادیه درباره احیای برجام است. همچنین، بنابر ادعای این شبکه، یک مسئول ایرانی با اشاره به اینکه پاسخ ایران به پیشنهاد اتحادیه اروپا واقع بینانه و حرفه‌ای بوده، تاکید کرد که نشانه‌های رسیدن به توافق نسبتا افزایش یافته است و این امری مثبت است و ما تا پایان روز چهارشنبه منتظر پاسخ به نکاتی که مطرح کردیم هستیم.»
در سطحی دیگر، میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات وین گفت که پاسخ ایران به پیشنهادهای اتحادیه اروپا سازنده است و توپ اکنون در زمین واشنگتن است. وی تاکید کرد که ایران طی روند اصلاح طرح احیای توافق هسته‌ای پیشنهاد تقویت ضمانت‌های مربوط به حفظ توافق در آینده را مطرح کرد. اولیانوف همچنین گفت: بعید نیست که به زودی دیداری در سطح وزرا در خصوص توافق هسته‌ای برگزار شود.
با تمامی این تفاسیر، «آرمان امروز» در راستای پرداختن و بررسی احتمال احیای برجام پس از پایان ضرب‌الاجل غیر رسمی اروپایی‌ها به ایران و آمریکا برای پاسخ‌گویی به پیشنویس نهایی اروپایی‌ها، دیدگاه کارشناسان مسائل بین‌الملل را جویا شده‌است.
فریدون مجلسی: مخالفان داخلی برجام در برابر توافق نرمش نشان‌داده‌اند
فریدون مجلسی درباره احتمال توافق یا عدم توافق با توجه به ارسال پاسخ ایران به پیشنویس نهایی اروپایی‌ها در گفت‌وگو با «آرمان‌امروز» اظهار داشت: «آنطور که از مشاهدات مشخص است، دولت ایران از جانب مخالفان سنتی برجام این اجازه را پیدا کرده است تا در راستای توافق، مقدمات لازم را فراهم کند. در واقع طیف مخالفان برجام در پی آن است که به‌نوعی اقدام‌های افراطی گذشته را جبران کند و این ذهنیت را به افکار عمومی القاء کند که در تحریم‌های هزینه‌ساز هیچ نقشی ندارند و توپ را به زمین آمریکایی‌ها منتقل کند.»
این دیپلمات پیشین در ادامه گفت: «اگر بخواهیم واقع‌بین باشیم، ایران در برهه‌ای که توافق 2015 امضاء شده بود، خطاهایی را مرتکب شد و به‌همین دلیل دونالد ترامپ به این نتیجه رسید که می‌تواند برگه خروج کشورش از برجام را امضاء کند. الان هم اگر قرارها نتیجه داد و برجام احیا شد، هم ایران و هم آمریکا باید رفتاری متعهدانه داشته باشند، بلکه این گره کور که برای نظام‌بین‌الملل چالشی جدی است، باز شود.»
او افزود: «اینکه ایرانی‌ها این تلقی را داشته باشند که اروپا نیاز شدیدی به احیای برجام دارد، تصوری اشتباه است. در واقع، کشورهای اروپایی در پی تنوع در بازار هستند. این واقعیت ما را به این نتیجه می‌رساند که نباید حسابی 100 درصدی روی اروپا باز کنیم. بنابراین اگر تعهدی داده‌ایم و قول و قرارهایی گذاشته شده است، باید با رفتاری منطقی فضای احتمالی را مدیریت کنیم تا دوباره به طرف مذاکره بهانه ندهیم. فریدون مجلسی در پایان گفت: «اینکه نمی‌‌توانیم به آمریکایی‌ها اطمینان کنیم، مساله‌ای طبیعی در نظام بین‌الملل است و همچنین آمریکا هم برای برقراری هر توافقی با جمهوری‌اسلامی نظرهایی دارد. ایران در این بین باید بداند، ابزار قدرت چیزی جز ثروت نیست و به‌همین دلیل باید سرمایه‌های موجود را در داخل کشور هزینه کند. در چنین حالتی جامعه به آرامش خواهد رسید که «قدرت» محصول جامعه‌ای آرام و با کمترین دغدغه است.»
احمد بخشایش اردستانی: خرد جمعی در ایران بر احیای توافق اجماع‌کرده است
احمد بخشایش اردستانی در واکنش به پاسخ ایران به پیشنویس اروپایی‌ها اظهار داشت: «آنچه در این چند روز در نظام بین‌الملل گذشته است، ما را به این نتیجه می‌رساند که راه برای توافق هسته‌ای بین ایران و آمریکا در حال اصلاح شدن است. یعنی سیگنال‌هایی که از جانب وزیر امور خارجه ایران به طرف مقابل صادر شد، نشان می‌دهد تهران توانسته با طرف غربی به همصدایی لازم برای امضای برجام برسد. در واقع شرایطی که در داخل داریم، خرد جمعی را به این نتیجه مشخص رساند که توافق کنیم تا موانع پر شمار اقتصادی را از پیش‌ور برداریم.»
این تحلیل‌گر مسایل بین‌الملل در ادامه گفت: «اینکه توقع داشته باشیم، همه خواسته‌‌های‌مان بدون هیچ حرف و حدیثی لحاظ شود، نمی‌تواند توقعی منطقی باشد. یعنی هم آمریکا و هم ایران بنا به مصلحت‌های خود خواستار امتیازگرفتن از رقیب هستند که لازم است، تعادل لحاظ شود. در همین راستای توافق در بحث پادمان به توافق رسیده‌اند و جوبایدن هم رضایت نسبی خود را دادن تضمین بر متعهد ماندن کشورش داده است. بنابراین می‌توان گفت، این موضوع پیچیده نظام بین‌الملل در حال رفع شدن است.» احمد بخشایش در پایان گفت: «همچنین نمی‌‌توان از این موضوع به سادگی گذشت، اروپا به‌دلیل کمبود انرژی زمستان بسیار سختی را پیش روی خودش می‌بیند و به‌همین دلیل برای اینکه بتواند از ایران گاز بخرد، آمریکایی‌ها را برای راه آمدن با ایران تحت‌فشار شدیدی قرار داده است. ایالات متحده هم که اروپایی ها را شرکای تجاری خود می‌بیند، نسبت به مذاکره‌های پیشین عقب‌نشینی داشت و راضی شد، امتیازهای خوبی به ایران بدهد و در نتیجه برجام به احیا نزدیک شود.»
مهدی ذاکریان: با وجود تمام خوش‌بینی برجام احیا نمی‌شود
مهدی ذاکریان، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل سیاست خارجی، در ارزیابی خود از پاسخ ایران به پیشنویس نهایی اروپایی‌ها بر این باور است که ایران و آمریکا آنطور که باید دنبال توافق نیستند. یعنی اگر این دو کشور واقعا توافق را پیگیری می‌کردند، باید راضی به مذاکره مستقیم می‌شدند که این مهم از سوی دو طرف نادیده گرفته شد. این در حالی است که ایران باتوجه به وضعیت بغرنجی که در فضای اقتصادی دارد، باید تلاش‌اش را برای رسیدن به همصدایی به‌کار بگیرد اما ایرانی‌ها مثل آمریکایی‌ها همچنان سعی‌شان را برای اخذ امتیازهای بیشتر به‌کار می‌گیرند که همین عامل اصلی‌ترین عامل برای بلاتکلیف ماندن پرونده مهم هسته‌ای است.»
او ادامه داد: «موضوعی که مانعی برای توفیق ایران در موضوع هسته‌ای بود، چیزی غیر از این نبود که برخی نهادها، چهره‌ها و حتی روزنامه‌های مطرح در داخل ساز ناکوک را می‌نواختند و در اقدامی که با قانون منافات دارد، در روند مذاکرات خلل ایجاد می‌کردند. این مشکل را به این موضوع اضافه کنید که ایران و آمریکا تحت‌هر شرایطی باید حقوق بین‌الملل را لحاظ کنند و تا ثبات، صلح و امنیت به وجود بیاید. یعنی هیچ مشکلی حل نخواهد شد، مگر اینکه طرفین تصمیم بگیرند واقعا به تفاهم برسند و در نتیجه ازاقدام‌هایی که خارج از چارچوب منطق قرار دارند، دوری کنند.»
مهدی ذاکریان در ادامه تصریح کرد: «اختلاف ایران و آمریکا در شرایطی است که ایرانی‌ها به توافق بیشتر احتیاج دارند و به‌همین دلیل باید فضا را بهتر مدیریت کنند. به‌عنوان مثال به‌جای اینکه از آمریکایی‌ها ضمانت اجرایی برای تعهدات بخواهند، می‌بایست از آن‌ها جبران هزینه‌سازی‌های گذشته ناشی از خروج ترامپ از برجام را مطالبه کرد.»
مهدی ذاکریان در پایان گفت: «با وجود خوش‌بینی‌هایی که در این چند روز عیان شده است، به‌نظر نمی‌رسد برجام احیا شود. یعنی هم آمریکایی‌ها و هم ایرانی‌ها روی موضع‌های خود اصرار افراطی دارند و این عامل، توافق را دشوار و تا حد زیادی از دسترس طرفین خارج می‌کند.»
