بی بی ضد آتش‌بس و علیه مذاکره؛ چرا نتانیاهو با صلح در خاورمیانه مخالف است؟
شنیده ها: شنبه شب، نتانیاهو با انتشار بیانیه‌ای بار دیگر اعلام کرد تصمیم او برای ادامه جنگ غزه قطعی است. ساعاتی پیش از انتشار این بیانیه، مذاکره‌کنندگان آمریکایی و ایرانی برای دومین بار در این ماه با هم دیدار کردند تا در مورد توافقی جدید برای برنامه هسته‌ای ایران گفت‌و‌گو کنند.
با توجه به نقش مستقیم اسرائیل در بر هم زدن توافق آتش‌بس غزه — که شاید نخستین دستاورد مهم دولت ترامپ محسوب می‌شد — حالا تحلیلگران می‌گویند بعید نیست دولت نتانیاهو و متحدانش در آمریکا، مذاکرات تازه میان واشنگتن و تهران را نیز به شکست بکشانند. با این حال، انتخاب استیو ویتکاف به‌عنوان مسئول مذاکرات، از عزم ترامپ برای پرهیز از فشار حداکثری بر ایران حکایت دارد. از سوی دیگر، جی‌دی ونس، معاون اول ترامپ، پیش از انتخابات تأکید کرده بود که منافع آمریکا و اسرائیل در قبال ایران یکسان نیست؛ موضوعی که می‌تواند مسیر نتانیاهو برای تکرار سناریوی آتش‌بس غزه را دشوارتر کند.
مانور‌های سیاسی نخست‌وزیر اسرائیل، مهم‌ترین دستاورد سیاست خارجی ترامپ در این دوره را به هم زده است. اواسط ماه ژانویه، وقتی توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها میان اسرائیل و حماس امضا شد، «دونالد ترامپ» پیش از آغاز رسمی دوران ریاست‌جمهوری‌اش، یک موفقیت بزرگ بین‌المللی به دست آورد. دولت بایدن بیش از یک سال نتوانسته بود چنین توافقی را پیش ببرد، اما ترامپ و «استیو ویتکاف»، فرستاده ویژه او، با اعمال فشار نهایتا توافق را به سرانجام رساندند.
این توافق به مدت دو ماه پابرجا ماند و در این مدت، حماس ۳۳ گروگان اسرائیلی را که ۲۵ نفر آنها زنده بودند، آزاد کرد. با این حال، درست پیش از آغاز مرحله دوم توافق — که طبق آن، قرار بود حماس همه گروگان‌های باقی‌مانده را آزاد کند و اسرائیل نیروهایش را از غزه خارج کند — همه‌چیز به هم ریخت. «بنیامین نتانیاهو»، نخست‌وزیر اسرائیل، از ادامه مذاکرات برای خروج نیرو‌ها از غزه خودداری کرد و تلاش کرد شرایط جدیدی را بر حماس تحمیل کند: توافقی که در آن تنها شمار اندکی از گروگان‌ها آزاد می‌شدند و آتش‌بس به جای آن‌که دائمی شود، تنها برای چند هفته دیگر تمدید می‌شد.
نتانیاهو و «ران درمر»، مشاور و وزیر امور استراتژیک، توانستند مهم‌ترین دستاورد سیاست خارجی ترامپ در سه‌ماهه نخست دوره دوم ریاست‌جمهوری‌اش را از بین ببرند. به جای استفاده از فرصت آتش‌بس برای آزادی همه گروگان‌ها و پایان دادن به جنگ، نتانیاهو و درمر دولت ترامپ را به سمت پذیرش پیشنهاد خود برای توافقی ناقص سوق دادند. وقتی حماس به این توافق ناقص پاسخ منفی داد، اسرائیلی‌ها جنگ را از سر گرفتند.
شنبه شب، نتانیاهو با انتشار بیانیه‌ای بار دیگر اعلام کرد تصمیم او برای ادامه جنگ غزه قطعی است. ساعاتی پیش از انتشار این بیانیه، مذاکره‌کنندگان آمریکایی و ایرانی برای دومین بار در این ماه با هم دیدار کردند تا در مورد توافقی جدید برای برنامه هسته‌ای ایران گفت‌و‌گو کنند. طبق پیشنهاد مطرح‌شده، ایران باید برنامه نظامی هسته‌ای خود را برچیند و در مقابل، ایالات متحده تحریم‌هایش علیه جمهوری اسلامی را بردارد. استیو ویتکاف مسئول تیم مذاکره‌کننده آمریکایی است؛ کسی که نقشی کلیدی در پیشبرد آتش‌بس کوتاه‌مدت غزه داشت.
ویتکاف فهمیده است که نتانیاهو و درمر در مورد جنگ غزه با او هم‌نظر نیستند. در حالی که نماینده ویژه آمریکا خواستار نجات جان گروگان‌ها و پایان جنگ است، نتانیاهو و درمر ظاهرا مصمم‌اند جنگ را ادامه دهند تا هم‌پیمانان افراطی‌راست‌گرای نتانیاهو دولت او را سرنگون نکنند. ویتکاف به‌زودی درمی‌یابد که این تنها روند دیپلماتیکی نیست که طرف‌های اسرائیلی او قادر به نابودی آنها هستند.
بیشتر بخوانید:جولانی برای بهبود روابط با اسرائیل اعلام آمادگی کرد
در آغاز مذاکرات با ایران، ویتکاف هدفی واقع‌گرایانه را مطرح کرد: اطمینان از اینکه رژیم ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد. او در مصاحبه‌ها با تاکر کارلسون و شبکه فاکس‌نیوز، امتیازاتی را که واشنگتن حاضر است برای رسیدن به این هدف بدهد، توضیح داد.
اگرچه اسرائیل به‌طور رسمی در مذاکرات هسته‌ای نقشی ندارد، نتانیاهو و درمر خواسته‌های خاص خود را مطرح کرده‌اند. آنها خواهان اجرای «الگوی لیبی» در ایران هستند؛ الگویی که به معنای برچیده شدن کامل زیرساخت‌های هسته‌ای کشور، چه نظامی و چه غیرنظامی است. با این حال، از آنجا که «معمر قذافی»، دیکتاتور پیشین لیبی که این مدل را پذیرفت، بعد‌ها — هرچند به دلایلی دیگر — به شکل فجیعی کشته شد، حاکمان ایران هرگز این مدل را نخواهند پذیرفت. مطرح شدن این الگو از سوی اسرائیل صرفا تلاشی برای نابودکردن مذاکرات است.
نتانیاهو و درمر در دولت ترامپ متحدانی قدرتمند دارند که ظاهرا، بی‌توجه به هدف ترامپ برای تبدیل شدن به رئیس‌جمهوری صلح‌طلب، عمل می‌کنند. آنها تلاش می‌کنند دولت‌های اروپایی را وادار کنند در حین مذاکرات، دوباره تحریم‌هایی علیه ایران وضع کنند. مهم‌ترین پرسش این است که آیا ویتکاف و سایر اعضای دولت از رفتار نتانیاهو در موضوع آتش‌بس غزه، درس عبرت گرفته‌اند یا نه؟
«جی‌دی ونس»، معاون رئیس‌جمهور، پیش از انتخابات گفته بود منافع اسرائیل و آمریکا در رابطه با ایران همپوشانی ندارد و افزود: «به نظر من، منافع ما در این است که وارد جنگ با ایران نشویم.» این، موضع دولت آرمیکا در آغاز مذاکرات با ایران بود. پرسش اکنون این است: آیا این موضع در برابر فشار‌های نتانیاهو حفظ خواهد شد، یا نخست‌وزیر موفق می‌شود این مذاکرات را هم مثل گفت‌و‌گو‌های گروگان‌ها به شکست بکشاند؟
