تغییرات در سطوح امنیتی اسرائیل؛ چرا نتانیاهو وزیر دفاع را برکنار کرد؟
شنیده ها: برکناری یو آو گالانت و تغییرات گسترده‌ای که بنیامین نتانیاهو در دولت و نهاد‌های امنیتی اعمال کرده یا قصد اعمال آن را دارد، نه تنها انسجام داخلی و ثبات سیاسی اسرائیل را در معرض تهدید قرار داده، بلکه به افزایش تنش‌های داخلی و احتمال اعتراضات مردمی دامن زده است. با این حال، به نظر می‌رسد که نتانیاهو با تکیه بر ائتلاف راست‌گرای خود و با استفاده از بحران‌های امنیتی، به دنبال تقویت موقعیت شخصی و سیاسی خود است.
بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، شامگاه سه‌شنبه در اقدامی غیرمنتظره یوآو گالانت، وزیر دفاع این کشور را برکنار و به جای او یسرائیل کاتز، وزیر خارجه را منصوب کرد. نتانیاهو علت این تصمیم را «بحران اعتماد» عنوان کرد و گفت: «در میانه جنگ، اعتماد کامل بین نخست‌وزیر و وزیر دفاع از همیشه مهم‌تر است.» این تصمیم در حالی اتخاذ شد که بیش از یک سال از درگیری اسرائیل با گروه‌های مقاومت حماس و حزب‌الله می‌گذرد.
اختلاف نتانیاهو و گالانت در مدیریت جنگ
به گزارش فرارو، یوآو گالانت که از شخصیت‌های کلیدی در روابط اسرائیل و آمریکا به شمار می‌آید و در بین مردم محبوبیت دارد، در مسائل حساس نظامی و سیاسی با بنیامین نتانیاهو اختلاف‌نظر داشت. این اختلافات شامل موضوعاتی مانند تبادل گروگان‌ها و الزام خدمت نظامی برای یهودیان ارتدوکس بود. این تنش‌ها میان نتانیاهو و گالانت به سال‌ها قبل بازمی‌گردد و در مارس ۲۰۲۳ نتانیاهو برای برکناری گالانت اقدام کرد، اما با اعتراضات گسترده مردمی که به «شب گالانت» معروف شد، از تصمیم خود عقب‌نشینی کرد.
با برکناری یو آو گالانت، بار دیگر نگرانی‌هایی از احتمال بروز اعتراضات مردمی شکل گرفت. یائیر لاپید، رهبر اپوزیسیون، مردم را به حضور در خیابان‌ها و ابراز مخالفت دعوت کرد و در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «همه وطن‌دوستان صهیونیست و اعضای حزب یش عتید را دعوت می‌کنم امشب برای اعتراض به خیابان‌ها بیایند.» برکناری گالانت پس از بروز اختلاف میان نتانیاهو و حزب اتحاد یهودیت توراتی بر سر لایحه‌ای صورت گرفت که دانشجویان مذهبی را از خدمت سربازی معاف می‌کرد. گالانت مخالف این معافیت بود و این باعث شد که برخی، نتانیاهو را به قربانی کردن امنیت کشور برای اهداف سیاسی متهم کنند.
یائیر لاپید در واکنش به برکناری گالانت گفت: «اخراج گالانت در میانه جنگ، یک حرکت دیوانه‌وار است. نتانیاهو امنیت اسرائیل و جان سربازان را برای بقا و منافع سیاسی خود به خطر می‌اندازد.» گادی آیزنکوت، مقام ارشد سابق نظامی نیز با انتقاد از نتانیاهو، این اقدام را تضعیف‌کننده امنیت ملی و اعتماد عمومی به دولت دانست و هشدار داد که برکناری گالانت می‌تواند توانایی اسرائیل در جنگ و دستیابی به اهدافش را محدود کند.
بنیامین نتانیاهو ضمن تأکید بر تعهد خود به حفظ امنیت کشور و دستیابی به «پیروزی کامل» در جنگ، اظهار داشت که اختلافات عمیقی در نحوه مدیریت جنگ میان او و گالانت به وجود آمده است. او افزود که علیرغم تلاش‌های مکرر برای رفع این اختلافات، شکاف‌ها عمیق‌تر شده و به نحوی علنی شده‌اند که حتی دشمنان اسرائیل نیز از این وضعیت بهره‌برداری کرده‌اند.
یسرائیل کاتز؛ حامی سیاست‌های تهاجمی و رادیکال نتانیاهو
یسرائیل کاتز، وزیر خارجه و نزدیک‌ترین متحد نتانیاهو، پس از انتصاب به سمت جدید در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که تمام تلاش خود را برای تحقق اهداف امنیتی اسرائیل به کار خواهد بست. او اولویت خود را بازگرداندن گروگان‌ها، نابودی حماس در غزه، شکست حزب‌الله در لبنان و ایجاد امنیت برای ساکنان شمال و جنوب اسرائیل دانست. یسرائیل کاتز که پیش‌تر به‌عنوان وزیر خارجه فعالیت داشت، به دفاع از سیاست‌های سخت‌گیرانه اسرائیل در برابر انتقادات جهانی شهره است.
اختلافات بین نتانیاهو و گالانت در ماه‌های اخیر تشدید شده و شکاف‌هایی در دولت اسرائیل بر سر تاکتیک‌های نظامی و دیپلماتیک ایجاد کرده است. گالانت از راه‌حل‌های دیپلماتیک محدود برای بازگرداندن گروگان‌ها حمایت می‌کرد، اما این دیدگاه با نظر نتانیاهو و هم‌پیمانان راست‌گرای او که به راه‌حل‌های نظامی متمایل بودند، در تضاد بود. خروج گالانت که به عنوان نقطه تعادل در مقابل سیاست‌های سخت‌گیرانه نتانیاهو شناخته می‌شد، می‌تواند راه را برای رویکرد‌های تهاجمی‌تر هموار کند و احتمال تعاملات دیپلماتیک برای بازگرداندن گروگان‌ها را کاهش دهد. با برکناری گالانت، دولت اسرائیل به سمت سیاست‌های یکپارچه‌تر و سخت‌گیرانه‌تر متمایل شده و نیرو‌های راست‌گرای افراطی نقش بیشتری در تصمیم‌گیری‌ها خواهند داشت.
امنیت ملی اسرائیل در بحران جنگ و سیاست
آموس هارل در یادداشتی در روزنامه هاآرتص به این مسئله پرداخته و معتقد است: بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با تصمیم جسورانه خود برای برکناری یوآو گالانت، دست به قمار سیاسی بزرگی زد. نتانیاهو معتقد است که می‌تواند این اقدام را در سایه جنگ پیش ببرد و به نظر می‌رسد که گمان کرده مردم اسرائیل، به دلیل خستگی و نگرانی‌های امنیتی شدید، دیگر به خیابان‌ها نخواهند آمد و او را به تجدیدنظر وادار نخواهند کرد. اما روز‌های آینده مشخص خواهد کرد که آیا این تصمیم برای او به اشتباهی سیاسی تبدیل می‌شود یا خیر.
وی معتقد است: اکنون، باوجود دستاورد‌های چشمگیر نیرو‌های امنیتی در ماه‌های اخیر، جنگ هنوز به نتیجه نرسیده و نتانیاهو با برکناری گالانت، تهدید جدیدی برای دموکراسی ایجاد کرده است. اخراج گالانت تنها بخشی از برنامه‌های اوست و این اقدام در اوج جنگ، سوالات جدی درباره صلاحیت نتانیاهو برای ادامه رهبری کشور ایجاد کرده و به این باور که بقای شخصی و سیاسی او اولویت اصلی‌اش است، دامن زده است.
این هفته، احزاب ارتدوکس افراطی فشار سنگینی بر نتانیاهو وارد کردند تا وعده معافیت نظامی برای رأی‌دهندگان خود را عملی کند؛ آن‌هم در شرایطی که ارتش به هزاران نیروی جدید نیاز دارد و سربازان ذخیره تحت فشار سنگین وظایف متوالی هستند. با این حال، به نظر می‌رسد که ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود. شواهد نشان می‌دهند که حلقه تحقیقات پیرامون دفتر نخست‌وزیر دوباره در حال تنگ‌تر شدن است.
هفته گذشته، پرونده الی فلدستاین، سخنگوی نظامی نتانیاهو افشا شد. او توسط سرویس امنیتی شین بت به اتهام مدیریت شبکه‌ای از نیرو‌های اطلاعاتی که اطلاعات فوق‌محرمانه نظامی را سرقت و با دستکاری به رسانه‌های خارجی ارسال می‌کردند، بازداشت شد. این اطلاعات به گونه‌ای تغییر داده شده بود تا فشار خانواده‌های گروگان‌ها بر نتانیاهو کاهش یابد. احتمال می‌رود که این تحقیقات به دیگر نزدیکان نتانیاهو نیز برسد. هم‌زمان، به رسانه‌ها اجازه داده شد که افشا کنند پلیس اسرائیل تحقیق جدیدی را درباره رویدادی در «آغاز جنگ» آغاز کرده است.
این اشاره احتمالاً مربوط به گزارش‌هایی است که بیان می‌کنند ژنرال آوی گیل، دبیر نظامی پیشین نتانیاهو، شکایتی را در مورد جعل احتمالی پروتکل‌های جلسات حساس دفتر نخست‌وزیر ثبت کرده است. روز دوشنبه، به ظاهر در واکنش به بحران با ارتدوکس‌ها، اما در واقع به دلیل همین تحقیقات، نتانیاهو از مخالفت گالی بهاراو میارا دادستان کل شکایت کرد. صحبت‌های نزدیکان او در شامگاه سه‌شنبه حاکی از آن است که نخست‌وزیر قصد دارد با اخراج گالی بهاراو میارا، رونن بار رئیس شین بت و هرتزل هالوی رئیس ستاد کل ارتش یک پاکسازی گسترده انجام دهد.
یسرائیل کاتز وزیر دفاع جدید که به جای یو آو گالانت منصوب شده، وظیفه دارد به برکناری هالوی کمک کند. جای شگفتی است که از زمان حادثه ۷ اکتبر ۲۰۲۳، نتانیاهو به دنبال برکناری همه مسئولان بحران بوده، به جز خود او که بالاترین مقام را داراست. اکنون روسای سرویس‌های امنیتی باید تصمیم بگیرند که چگونه واکنش نشان دهند. آیا در برابر برکناری گالانت سکوت خواهند کرد؟ آیا در برابر برکناری‌های بعدی که تقریباً حتمی به نظر می‌رسند، واکنشی نشان نخواهند داد؟ از سوی دیگر، آیا می‌توانند در میانه جنگ، وقتی جان غیرنظامیان در خطر است و سربازان در حال جنگ هستند، دولت را ترک کنند؟
بنیامین نتانیاهو سه‌شنبه شب در ستایش کاتز، که او را «بولدوزر» نامید، به تمجید از وی پرداخت، هرچند این دو در گذشته دیدگاه‌های متفاوتی درباره یکدیگر داشتند. کاتز با وجود عضویت طولانی‌مدت در کابینه امنیتی، هیچ تجربه‌ای در زمینه‌های مرتبط ندارد. او گزینه‌ای کم‌تجربه است که به نظر می‌رسد تنها برای خدمت به نتانیاهو و اطاعت کامل از او انتخاب شده است.
گالانت، با وجود آن که فردی سرسخت محسوب می‌شود و در گذشته نیز لغزش‌هایی در ارتباط با حاکمیت قانون داشته است؛ اما در جریان اصلاحات قضایی و جنگ، صدای خرد و مسئولیت‌پذیری بوده و از ارتش در برابر حملات شدید حمایت کرده است. کاتز که بیشتر به دلیل توییت‌های نسنجیده‌اش از زمان تصدی وزارت خارجه شناخته می‌شود، گزینه مناسبی برای مسئولیتی به این مهمی در این شرایط بحرانی نیست. نتانیاهو با این اقدام اخیر، ظاهراً ائتلاف حاکم را تقویت کرده، اما جامعه اسرائیل را در دوران جنگ به تلاطم شدید و خطر انداخته است.
نتیجه گیری
اقدام ناگهانی بنیامین نتانیاهو در برکناری یوآو گالانت از سمت وزارت دفاع و جایگزینی او با یسرائیل کاتز در میانه جنگ، تنش‌های سیاسی و امنیتی اسرائیل را به اوج رسانده و موجب نگرانی‌های فراوانی در جامعه اسرائیل شده است. اختلافات میان نتانیاهو و گالانت بر سر مسائل کلیدی، از جمله نحوه تبادل گروگان‌ها و خدمت نظامی اجباری برای یهودیان ارتدوکس، سال‌هاست که باعث شکاف در کابینه امنیتی اسرائیل شده است. حالا، با اخراج گالانت که از نظر افکار عمومی صدایی معتدل و متعهد به اصول امنیتی تلقی می‌شد، نتانیاهو به سمت رویکرد‌های تهاجمی‌تر و راست‌گرایانه‌تر گرایش پیدا کرده است؛ رویکردی که با مخالفت‌ها و نگرانی‌های زیادی روبه‌رو شده است.
این تغییرات نه تنها ساختار کابینه امنیتی اسرائیل را تضعیف کرده، بلکه به تقویت ائتلاف‌های راست افراطی در دولت نتانیاهو انجامیده است. برخی تحلیلگران این اقدام را تلاشی از سوی نتانیاهو برای حفظ قدرت و افزایش نفوذ خود در میان متحدان سیاسی و مذهبی‌اش می‌دانند. با برکناری گالانت، برخی معتقدند که نتانیاهو امنیت اسرائیل را فدای منافع سیاسی خود کرده و به تقویت دیکتاتوری شخصی پرداخته است؛ موضوعی که می‌تواند چالش‌های بیشتری را برای او در آینده ایجاد کند.
