واکاوی دلایل نامه ۳۹ نماینده مجلس به شعام؛ تغییر دکترین دفاعی یا گل به خودی از بهارستان؟
شنیده ها: ۳۹ نماینده مجلس در نامه‌ای به «شعام» درخواست تغییر دکترین دفاعی ایران را مطرح کردند. حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس دهم در گفتگویی به ارزیابی این درخواست و پیامد‌های آن پرداخته است.
در میانه اخبار تنش‌های مربوط به منطقه انتشار خبر ارسال یک نامه از بهارستان به شورای امنیت ملی با واکنش‌های داخلی و خارجی زیادی رو به رو شد. چند روز قبل از انتشار این نامه یکی از نمایندگان مجلس در توییتی از لزوم تغییر دکترین هسته‌ای برای افزایش قدرت بازدارندگی گفت. دهم مهر ماه سال جاری بود که احمد نادری، عضو هیات رییسه مجلس دوازدهم در جلسه علنی، در تریبون مجلس گفت: «وقت تجدیدنظر در دکترین هسته‌ای فرا رسیده. مناسبات سیاست بین‌الملل برمبنای توازن قوا بوده و هست. تا دیر نشده باید کاری کرد.»
پانزدهم مهر ماه، او با تکرار همین دیدگاه در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «بار‌ها گفته و نوشته‌ام که بالاتر رفتن سطح بازدارندگی جمهوری اسلامی ایران، تجدیدنظر در دکترین هسته‌ای است. این تجدیدنظر، در فضای آنارشیک سیاست بین‌الملل و وجود تهدیدات بزرگ از سوی رقبا و دشمنان، یک ضرورت است. تنها قدرت‌های اتمی می‌توانند توازن قدرت ایجاد کنند.».
اما این رویکرد و دیدگاه به احمد نادری محدود نشد و با هر بار خط و نشان اسراییل و افزایش خشونت‌ها در منطقه به خصوص لبنان، نمایندگان دیگری نیز این دیدگاه را مطرح کردند. سه روز بعد از اظهارات نادری، محمدرضا صباغیان، نماینده مجلس دوازدهم در واکنش به اظهارات برخی مقامات اسراییل درباره هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌ای، نفتی و پالایشگاه‌ها به دیده‌بان ایران گفت: دشمن صهیونیستی و حامیان آن اگر تصور کنند که با هدف قرار دادن تاسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان می‌توانند مانع پیشرفت کشور در زمینه هسته‌ای شوند، تصمیم اشتباهی می‌گیرند. درخواست ما از مسوولان این است که دکترین هسته‌ای جمهوری اسلامی تغییر کند.
صباغیان در بخش دیگری از این گفتگو می‌گوید که «هدف قرار دادن زیرساخت‌های اقتصادی و... برای ایران آسان است بنده معتقدم تا وقتی داشتن سلاح هسته‌ای برای رژیم صهیونیستی و کشور‌های زورگو امکان‌پذیر باشد ایران هم باید برای دفاع از خود به سمت سلاح هسته‌ای برود تا توازن امنیتی ما تامین شود. باید به دشمن بفهمانیم داشتن یا نداشتن سلاح هسته‌ای انتخاب خود ماست و نیازی به اجازه هیچ کشوری برای ساخت سلاح یا توسعه توانمندی دفاعی و موشکی خود نداریم.»
حسن قشقاوی، عضو دیگر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دوازدهم نیز چهره دیگری بود که خواستار تغییر دکترین دفاعی شد. او در گفتگو با خبرآنلاین با تاکید بر اینکه «دکترین هسته‌ای ما باید تغییر کند»، گفت: «ما باید به این سمت برویم، سخت است؟ بله، در تحریم هستیم؟ بله، اما ایرانی می‌تواند، ایران که در طول سال‌ها در تاریخ ابرقدرت بود، آن موقع که ایران ابرقدرت بود، امریکا وجود خارجی نداشت، چرا باید خودباخته باشیم؟ باید به سمت این نوع ساخته‌ها برویم، دکترین هسته‌ای را هم با نظر مقامات تغییر بدهیم. من حتی گفتم مجمع تشخیص مصلحت نظام به عنوان بازوی مشورتی رهبر می‌تواند نظر مشورتی خود را بدهد. بالاخره عرصه‌ای است که ما باید متناسب با آن اقدام کنیم، چراکه نهاد‌های بین‌المللی، حقوق بین‌الملل و مذکرات سیاسی یعنی خام کردن جوانان مردم و مسخره کردن روشنفکران ایرانی.»
نامه پرحاشیه بهارستان به شورای عالی امنیت ملی
ماجرا، اما به اظهارات متفرقه نمایندگان محدود نشد و به یک‌باره صحبت از ارسال یک نامه از مجلس به «شعام» به میان آمد، وقتی حسنعلی اخلاقی امیری، عضو کمیسیون فرهنگی در گفت‌وگویی با خبرگزاری ایسنا از ارسال نامه ۳۹ نفر از نمایندگان به شورای عالی امنیت ملی با موضوع درخواست تغییر دکترین دفاعی ایران خبر داد.
بیشتر بخوانید:عزیزی رئیس کمیسیون امنیت ملی مجلس شد
او در این گفتگو، با تاکید بر لزوم تقویت بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران گفته است: «امروز دیگر هیچ سازمان بین‌المللی و حتی کشور‌های مدعی اروپایی و امریکایی نمی‌توانند رژیم صهیونیستی را کنترل کنند، چراکه این رژیم جعلی به هر جنایتی دست می‌زند و بر همین اساس حدود ۳۹ نفر از نمایندگان مجلس نامه‌ای را خطاب به شورای عالی امنیت ملی نوشتیم و آن را امضا کردیم و در آن از این شورا درخواست کردیم تا در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران تجدیدنظر کنند.»
این نماینده مجلس با بیان اینکه «به نظر می‌رسد امروز نیاز است شورای عالی امنیت ملی در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی تجدیدنظر کند» تصریح کرد: با توجه به اینکه شورای عالی امنیت ملی زیرنظر مقام معظم رهبری فعالیت می‌کند و مجموعه بررسی‌های‌شان را محضر ایشان تقدیم می‌کنند، ان‌شاءالله آنچه مصلحت نظام و جبهه مقاومت است تصمیم‌گیری خواهد شد.
احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس دوازدهم روز انتشار خبر ارسال این نامه در گفت‌وگویی با خبرآنلاین اگرچه تاکید کرد که نامه را امضا نکرده، اما از محتوای آن دفاع کرد و گفت: «معنی این نامه این است که به سمت تولید سلاح هسته‌ای حرکت خواهیم کرد، من هم موافق هستم چراکه ایران برای اینکه بازدارندگی خودش را به رخ کشور‌های منطقه و مخصوصا اسراییل برساند باید سلاح هسته‌ای داشته باشد، چراکه اسراییل دارد. البته بنده این نکته را نمی‌گویم بلکه کنت ولز، پدر رئالیسم جدید حدود ۱۳ سال پیش در سخنرانی اعلام کرد برای اینکه ایرانی‌ها شب‌ها با آرامش بخوابند، باید سلاح هسته‌ای داشته باشند. البته اینکه معنی تغییر دکترین هسته‌ای و دفاعی ما چیست، بحث دیگری است.»
فتوای تاریخی در مورد حرام بودن سلاح هسته‌ای
اولین سوال در ارتباط با این موضع‌گیری نمایندگان مساله فتوای آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر حرام بودن سلاح هسته‌ای است. موضوعی که حسنعلی اخلاقی نیز در گفتگو با ایسنا از آن یاد کرده و گفته است که «از این فتوا به عنوان دکترین دفاعی جمهوری اسلامی یاد می‌شود. او در این باره توضیح داده است که «فتوای رهبر معظم محفوظ است، چراکه در ادبیات فقه امامیه زمان و مکان در تغییر احکام دخالت دارد و همچنین احکام ثانویه می‌تواند جای احکام اولیه را بگیرد.» بخشایش اردستانی نیز در گفت‌وگوی خود با اشاره به این موضوع تاکید کرده است که فتوای علما تابع زمان و مکان است.
در هر صورت ما از رهبری فتوا داریم که ساخت بمب هسته‌ای شرعا حرام است. فتوای علما معمولا تابع زمان و مکان است، در زمانی که تهدید نیستیم یعنی ما را تهدید نمی‌کنند این فتوا سرجای خود است، اما وقتی اسراییل و امریکا می‌گویند همه گزینه‌ها روی میز است و ما را از طریق هسته‌ای تهدید می‌کنند و بیان می‌کنند که اگر ایران این کار را انجام بدهد با همه توان انجام می‌دهیم، به این معنی است که ما برای دفاع از کشور باید به سمت تولید بمب هسته‌ای حرکت کنیم. علاوه بر اینکه ما به عنوان تحلیلگر نظر خودمان را می‌دهیم، اما اینکه بسازند یا نسازند، بحث دیگری است.
ماجرای فتوای آیت‌الله خامنه‌ای به سال ۱۳۸۲ برمی‌گردد. در متن آن فتوا آمده است: علاوه بر سلاح هسته‌ای سایر سلاح‌های کشتار جمعی تهدیدی علیه بشریت است و ما - جمهوری اسلامی- کاربرد این سلاح‌ها را «حرام می‌دانیم.» آیت‌الله خامنه‌ای همچنین در سال ۸۹ و در پیامی به نخستین کنفرانس بین‌المللی خلع سلاح و عدم اشاعه فتوای تحریم استفاده از سلاح‌های اتمی را تکرار کردند: «به اعتقاد ما افزون بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های کشتارجمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدی علیه بشریت تلقی می‌شوند. ملت ایران که خود قربانی کاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت‌ها خطر تولید و انباشت این‌گونه سلاح‌ها را حس می‌کند و آماده است همه امکانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابنای بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان می‌دانیم.»
رهبر انقلاب در مهر ماه ۹۸ نیز بار دیگر بر «حرام بودن» سلاح هسته‌ای تاکید کرده و اظهار داشتند: «ما با وجود اینکه می‌توانستیم در این راه قدم برداریم، براساس حکم اسلام عزیز کاربرد این سلاح را حرام قطعی شرعی اعلام کردیم، بنابراین هیچ دلیلی ندارد که برای تولید و نگه‌داشت سلاحی که استفاده از آن مطلقا حرام است، هزینه کنیم.» این فتوا در سال ۱۳۸۹ زمانی که مناقشه جمهوری اسلامی و غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران به اوج خود رسیده بود، مورد استقبال کشور‌های مختلف و رهبران غربی قرار گرفت.
جان کری، وزیر امور خارجه سابق ایالات‌متحده، در آن زمان گفته بود او برای فتوا، احترام زیادی قائل است و آن را به عنوان یک نقطه شروع خوب درنظر می‌گیرد. او گفته بود خودش و باراک اوباما، رییس‌جمهوری پیشین امریکا، قویا از صدور این فتوا از سوی رهبر ایران استقبال می‌کنند.
براساس گفته‌های محمدجواد ظریف و عباس عراقچی، در جریان مذاکرات هسته‌ای بار‌ها این فتوا برای رفع اتهامات مطرح شده علیه ایران استفاده شده است. ظریف در کتاب شش جلدی «راز سر به مهر» درباره مذاکرات اتمی، به صورت خاص به این فتوا و نقش آن در مذاکره به صورت مفصل توضیح داده است.
بهمن ماه سال ۱۳۹۹، محمود علوی، وزیر اطلاعات دولت حسن روحانی در برنامه دستخط درباره این فتوا گفت: «رهبری صراحتا در فتوای خود فرمودند که تولید سلاح هسته‌ای خلاف شرع است و جمهوری اسلامی سراغ آن نمی‌رود و آن را حرام می‌داند، اما اگر گربه‌ای را گوشه‌ای گیر بیندازند ممکن است رفتاری کند که گربه‌ای که آزاد است آن رفتار را نمی‌کند. اگر ایران را به آن سمت‌ها هل بدهند تقصیر ایران نیست تقصیر کسانی است که ایران را به آن سمت هل دادند.»
این اظهارات علوی در آن زمان با واکنش تند روزنامه کیهان همراه شد. کیهان در این باره نوشت: «اظهارات اخیر وزیر اطلاعات فضا را برای آغاز پروپاگاندای عظیم رسانه‌ای علیه برنامه هسته‌ای ایران مهیا کرده تا جایی که بلافاصله پس از این اظهارات نسنجیده - که کاملا برخلاف نص صریح بیانات رهبر انقلاب است- دشمنان جمهوری اسلامی با بهره‌برداری از این مواضع محمود علوی، مدعی شدند که فتوای رهبری انعطاف‌پذیر بوده و ایران تحت شرایطی به سمت ساخت سلاح هسته‌ای حرکت خواهد کرد! این درحالی است که فتوای رهبر انقلاب هیچ‌گونه تبصره و استثنایی نداشته و بنابر نظر پژوهشگران، حکمی الهی و ابدی است. ادعای احتمال ساخت بمب هسته‌ای -که نخستین‌بار از زبان یک مقام رسمی جمهوری اسلامی بیان می‌شود- می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را بر حیثیت جمهوری اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی وارد نماید؛ اظهاراتی که بی‌تردید با سیاست‌های کلی نظام در تضاد می‌باشد.»
چند روز بعد از این اظهارات علوی بود که محمود واعظی، رییس دفتر رییس‌جمهور وقت پس از جلسه هیات دولت با حضور در میان خبرنگاران ضمن اعلام تذکر حسن روحانی به وزیر اطلاعات گفت که «موضع نظام و دولت در این باره تغییر پیدا نکرده است» و «فتوای رهبری به قوت خود باقی است و این فتوا چیزی نیست که با یک حرف تغییر کند.»
واکنش‌ها به نامه نمایندگان به شورای عالی امنیت ملی
نامه نمایندگان و اظهارات برخی از مجلسی‌ها درباره تغییر دکترین هسته‌ای البته با واکنش چهره‌های مختلف سیاسی نیز همراه شد. محمود واعظی، رییس دفتر رییس دولت دوازدهم با تاکید بر اینکه دکترین دفاعی با امضای چند نماینده تغییر نمی‌کند، گفت: به عبارت دیگر تغییر دکترین هسته‌ای موضوع کم‌اهمیتی نیست که با شرایط احساسی و با کسب چند امضا یا صحبت شخص یا اشخاص تغییر کند، بلکه از موضوعات بسیار مهم کشور به شمار می‌رود و مستقیما با مساله امنیت ملی کشور در ارتباط است و بر عمق راهبرد‌های سیاست نظام تاثیر بسزایی می‌گذارد. الزامی است تا دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی و دیگر بخش‌های ذی‌ربط در این مورد نظر کارشناسی و متقن بدهند.
واعظی در گفتگو با خبرآنلاین در این باره تاکید کرده است که «باتوجه به شرایط بحرانی در خاورمیانه این بحث مهمی است بالاخص در این برهه خاص کشور که دولت چهاردهم به دنبال ثبات در منطقه و تنش‌زدایی و عادی‌سازی روابط با کشور‌های مختلف جهان است. تنها در صورتی شاهد تغییر این دکترین هستیم که تحولات خاصی در منطقه حادث شود که امنیت ملی ایران را با خطر مواجه کند؛ غیر از این، با عنایت به راهبرد صلح‌طلبانه و دینی جمهوری اسلامی ایران که ساخت و توسعه سلاح‌های کشتارجمعی را از اساس نفی می‌کند، روال همان روالی خواهد بود که مطرح شد.»
چند روز پیش از آن نیز محمدرضا عارف، معاون اول رییس دولت چهاردهم درباره این اظهارات گفته بود که «دشمن پرونده سرنگون کردن نظام اسلامی را برای همیشه بسته است و اکنون تنها به دنبال بهانه‌هایی مانند سلاح هسته‌ای می‌رود درحالی که خودشان هم می‌دانند که ما هرگز دنبال سلاح هسته‌ای نبوده و نیستیم.» احمد زیدآبادی چهره دیگری بود که با انتقاد از ارسال این نامه و رسانه‌ای شدن آن با انتشار یادداشتی تحت عنوان «دعوت برای حمله به کشور؟» در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: این نغمه‌ای که برخی محافل در مورد لزوم «تغییر دکترین اتمی ایران» راه انداخته‌اند، از سر ناآشنایی کامل با مناسبات قدرت در خاورمیانه و در سطح بین‌الملل است. حرف از تغییر دکترین اتمی نه فقط کمترین بازدارندگی به وجود نمی‌آورد بلکه حتی طرح بحث آن در این وضعیت نوعی دعوت برای حمله نظامی به کشور از سوی یک ائتلاف نظامی مجهز و قدرتمند است. همین را می‌خواهند؟
فلاحت‌پیشه: درخواست برای تغییر دکترین هسته‌ای-دفاعی ایران اقدامی به نفع اسراییل است
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم، درباره این درخواست و نامه به «اعتماد» می‌گوید: طرح درخواست تغییر راهبرد دفاعی و هسته‌ای ایران در میانه جنگ تنها در راستای منافع اسراییل قابل ارزیابی است. وی در تشریح دلیل این ارزیابی نیز می‌گوید: تمام کشور‌هایی که به بمب هسته‌ای رسیدند، اعم از ایالات‌متحده امریکا که اولین بمب را ساخت و در هیروشیما و ناکازاکی به کار گرفت تا آخرین کشور‌ها مثل اسراییل، کره‌شمالی و پاکستان، همه در روندی مخفی به بمب رسیدند.
بیشتر بخوانید:اندروید ایرانی بر روی برخی گوشی‌ها فعال شده است
فلاحت‌پیشه در این باره تاکید کرد: علت این امر نیز این است که براساس تجربه راه‌های پیموده شده کشور‌ها - به خصوص در خاورمیانه - می‌بینیم که کشور‌ها در مسیر رسیدن به بمب و سلاح هسته‌ای، مورد هدف قرار گرفتند.
این نماینده سابق مجلس در تشریح جزییات این مستندات تاریخی نیز گفت: به عنوان مثال اسراییل در ۱۹۸۱ تاسیسات هسته‌ای عراق را بمباران کرد و بعد در مورد سوریه نیز این اقدام را انجام داد.
طرح مساله «نیاز ایران به داشتن بمب یا سلاح هسته‌ای» اجماعی به نفع اسراییل ایجاد می‌کند
فلاحت‌پیشه با انتقاد از طرح چنین موضوعی از جانب برخی نمایندگان مجلس دوازدهم در شرایط فعلی می‌گوید: من معتقدم طرح مساله «نیاز ایران به داشتن بمب یا سلاح هسته‌ای» در شرایطی که کشور چنین برنامه‌ای ندارد به معنای دادن گرای تاسیسات هسته‌ای و اقدام بسیار خطرناکی است که برخی نمایندگان و سیاسیون کشور انجام می‌دهند.
وی همچنین تاکید دارد که «باید توجه ویژه داشت که اسراییل به خاطر جنایات انجام داده در غزه، سعی دارد برای تداوم این جنایات در غزه و لبنان بهانه تازه پیدا کند و موضوع هسته‌ای در ایران می‌تواند اجماعی علیه ایران به سود اسراییل انجام بدهد و حملات و خرابکاری‌های این رژیم را توجیه کند.»
فلاحت‌پیشه همچنین می‌گوید که «اگر نمایندگان دید راهبردی دارند، در شرایطی که جنگ به مرحله عملیاتی رسیده تبلیغاتی از این نوع به ضرر کشور تمام می‌شود.»
چرا سوخو ۳۵ و اس- ۴۰۰ به ایران تحویل داده نمی‌شوند/ روسیه و چین در روز‌های سخت ایران کجا هستند؟
رییس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم درباره انتظاراتی که در شرایط فعلی از نمایندگان در مجلس شورای اسلامی نیز می‌رود، می‌گوید: «نمایندگان به جای این کار می‌توانند روسیه و برخی مسوولان را تحت سوال قرار بدهند و سوال کنند که وقتی سال‌ها شعار همکاری راهبردی با روسیه و چین سر می‌دادند، علت غیب راهبردی این دو کشور در ماه‌های سختی ایران چیست.»
فلاحت‌پیشه با تاکید بر اینکه نمایندگان باید امروز این سوال را طرح کنند که «چرا سوخو ۳۵ و اس- ۴۰۰ به ایران تحویل داده نمی‌شوند»، خاطرنشان می‌کند که «پیگیری این مسائل است که در شرایط فعلی می‌تواند ارزش راهبردی داشته باشد تا درخواست برای تغییر دکترین دفاعی و دفاع از سلاح هسته‌ای.»
