شنیده ها

ندا احمدی: اول بهتر است بدانید که به چه خودرویی فرسوده گفته می‌شود. با وجود اینکه در گذشته تنها معیار فرسودگی اتومبیل سن آن بود اما حالا عوامل مختلف دیگری مانند میزان کارکرد خودرو، شرایط فرهنگی و اقتصادی جامعه و رشد تکنولوژی هم تاثیر دارد. اما به طور کلی برای خودروها با توجه به نوع کارکردشان عمر مفیدی در نظر گرفته می‌شود.

از مهم ترین متهمانی که نام شان در تمام فهرست های آلاینده هوا حاضر است،‌ خودروهای فرسوده‌اند هر خودرو فرسوده در ساعات پرترافیک ، 12 برابر یک خودروی معمولی، هوا را آلوده می‌کند. همچنین هر خودرو فرسوده با طی میانگین 15 کیلومتر یک لیتر بنزین مصرف و 2.5 لیتر بنزین هدر می‌دهد.

در مجموع حدود ۷۲ درصد از آلودگی هوا مربوط به منابع متحرک است. در میان این منابع متحرک که شامل خودرو و موتور سیکلت می‌شود تعداد قابل توجهی وسیله نقلیه فرسوده وجود دارند که با ظرفیتی بیشتر هوا را آلوده می‌کنند. از حدود ۳۷ میلیون وسیله نقلیه شامل خودرو و موتورسیکلت نزدیک به ۱۶ تا ۱۷ میلیون وسیله نقلیه فرسوده در کشور داریم که به عنوان یکی از منابع اصلی آلاینده هوا در شهرهای بزرگ ایفای نقش می‌کنند.

نکته جالب اینکه ترکیه با وجود جمعیت تقریباً برابر با ایران و همچنین میزان برابر تعداد خودرو، مصرف بنزین روزانه‌اش، رقمی بین ۹ تا ۱۰ میلیون لیتر است در حالی که در ایران، روزانه ۸۵ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌شود. البته در برخی روزها این میزان به ۱۲۲ میلیون لیتر هم می‌رسد. یکی از دلایل این تفاوت فاحش تعداد بالای خودروهای فرسوده و از رده خارج در ایران است. آلاینده های منتشر شده از ماشین های جدید که اگزوز آنها مجهز به سیستم تبدیل کاتالیزوری است در حدود ۸۰ درصد کمتر از خودروهای مشابه بدون تجهیز اگزوز به این سیستم است.. 

با خودروهای فرسوده چه می کنند؟

خودروهای فرسوده در دسته زباله های صنعتی طبقه بندی می شوند و طبق قانون مسوولیت زباله های صنعتی بر عهده تولیدکننده است ، بنابراین مسوولیت بازیافت خودروهای فرسوده که جمع آوری می شود، متوجه صنایع خودروسازی است و شهرداری یا سازمان بازیافت متولی این کار نیست. یک خودرو به طور متوسط شامل ۱۵ هزار قطعه است که از مواد مختلف نظیر فولاد، آهن، شیشه، الیاف، پلاستیک، آلیاژها و فلزات غیرآهنی ساخته شده اند. مرحله اول در بازیافت یک خودروی فرسوده، تفکیک اجزای آن است.
اجزای تفکیک شده دیگر به عنوان قطعه ای از خودرو قابل استفاده نیست، بلکه به تناسب جنس آن که ممکن است فلز، پلاستیک یا شیشه باشد به واحدهای مرتبط برای بازیافت فرستاده می شوند. در کشور ما تجهیزات پیشرفته ای برای تفکیک اجزای خودروهای فرسوده وجود ندارد و عملیات تفکیک در گاراژهای اوراقی به صورت دستی انجام می شود.
به این ترتیب که در مرحله اول کلیه مایعات شامل روغن، بنزین یا ضدیخ تخلیه می شود و با توجه به این که تخلیه این مایعات نیز در همین گاراژهای فاقد تجهیزات مکانیزه انجام می شود بعید نیست وارد محیطزیست شوند و خطر آلودگی محیط را به همراه داشته باشد. پس از تخلیه مایعات، اجزای کوچکتر جدا و اجزای بزرگ با دستگاه های برش به قطعات کوچکتر تبدیل می شود. اجزای پلاستیکی به کارگاه های بازیافت مواد پلاستیکی و قطعات فلزی به کوره های ذوب فلزات منتقل می شود. در کشورهای پیشرفته تجهیزات مکانیزه و فناوری پیشرفته برای تفکیک خودروهای فرسوده وجود دارد، به طور مثال در ایالات متحده سیستم هایی طراحی شده است که قبل از تفکیک اجزایی نظیر رادیاتور، باک ، باتری و پلاستیک ها جدا می شود، سپس خودرو توسط جرثقیل به خردکننده های آسیاب مانند منتقل و به اجزای ریز تبدیل می شود. پس از خرد شدن اجزائ به سیستم های جداکننده منتقل می شود و فلزات آهنی به کمک جداکننده های مغناطیسی جدا می شوند و سپس مواد سبک موجود با فشار باد جداسازی می شود. بخش باقی مانده بیشتر شامل مواد متراکم فلزی غیرآهنی است که از نظر وزنی حدود ۲۰ تا ۸۰ درصد قابل بازیافت است.
قراضه تفکیک شده و غیرقابل بازیافت خودرو ASR نام دارد که امروزه تلاشهای محدودی برای کسب انرژی از این قراضه در حال انجام است.
استفاده مجدد از فلزات یا پلاستیک های بازیافتی در صنایع به صرفه جویی در مصرف انرژی کمک شایانی می کند. در هر قطعه ساخته شده در صنعت، انرژی محصوری وجود دارد که بیانگر انرژی لازم برای تبدیل مواد خام به محصول است که در فلزات شامل انرژی مصرف شده در مراحل معدن کاری، تصفیه یا ورق سازی و در مواد پلاستیکی شامل انرژی لازم برای تولید نفت، تصفیه، پالایش و پردازش می شود، بنابراین با استفاده از مواد بازیافتی به دست آمده از قطعات خودروهای فرسوده انرژی لازم در بسیاری از این مراحل حذف می شود.
در حال حاضر حدود صددرصد فلزات موجود در قراضه خودرو قابل بازیافت است و انرژی لازم برای تولید یک تن فلز از فلزات بازیافت شده بسیار کمتر از انرژی مورد نیاز برای تولید یک تن فلز از سنگ معدن است.