شنیده ها

تینا رضاسلطانی: بافت‌های فرسوده شهری، محلات فرسوده‌ای در فضای شهری است که مسائل و پیچیدگی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و شیوه خود را دارد.

این محلات و بافت‌ها از یک سو دارای ریشه‌های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، وجود مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیب‌پذیری در برابر زلزله، سیل و آتش سوزی و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن دارای مشکلات رو بنایی و زیر ساختی هستند.   

چالش­های بافت فرسوده­ی شهرها

بافت شهری با مشکلات زیادی روبروست. به گزارش خبرنگار ایمنا، کالبد شهرها به‌عنوان یکی از اجزای اصلی سیستم‌های شهری در بستر زمان و همزمان با تحولات اجتماعی و اقتصادی، باید مورد توجه برنامه‌ریزان قرار گیرد تا پاسخگوی نیازهای مختلف ساکنان از جمله، سکونت، حمل‌ونقل، امنیت، و اوقات فراغت باشد؛ غفلت از این موضوع می‌تواند به فرسودگی و ناکارآمدی آنها در سیستم شهری منجر شود.

فرسودگی بافت‌های شهری به وضوح در اکثر شهرهای بزرگ و تاریخی کشورهای جهان از جمله شهرهای ایران به چشم می‌خورد؛ توسعه شهرها در مناطق پیرامونی به دلیل انگیزه‌های سودجویانه برای صاحبان املاک و توجیه اقتصادی برای مدیریت شهری موجب غفلت از بخش‌های وسیعی از مناطق درونی شهرها و رها شدن آنها از چرخه عمران و آبادانی می‌شود؛ این در حالی است که این مناطق بخش قابل ملاحظه‌ای از جمعیت شهری را در خود جای داده است و بسیاری از عناصر تاریخی و ارزشمند فرهنگی و اقتصادی همچون بازارهای سنتی در این منطقه قرار دارد.

به دلیل نداشتن سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی مناسب نه تنها از فرصت‌های بالقوه مناطق پیرامونی شهرها برای توسعه و ارتقای کیفیت زندگی استفاده نشده است، بلکه تداوم وضعیت موجود ممکن است تهدیدهای جدی همچون تخریب و آسیب‌پذیری بالا هنگام وقوع بلایای طبیعی و انسانی را متوجه این مناطق کند. از سوی دیگر شهر نظام متشکلی از عناصر طبیعی، انسانی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که در برنامه‌ریزی برای بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده، برنامه‌ریز بدون توجه به ساختارهای جغرافیایی نمی‌تواند طرح‌های موفقی را اجرا کند.

بدیهی است اگر به روابط متقابل و سازگار عوامل محیط طبیعی و ساختارهای اقتصادی و اجتماعی سازنده فضای شهری توجه کافی داشته باشیم، رشد شهر موزون و پویا، همراه با بهسازی و نوسازی و نوآوری مطلوب خواهد بود، اما در صورتی که رشد و توسعه، بدون شناخت و ناهماهنگ با فضای جغرافیایی باشد، شهر بیمار، فرسوده و روبه‎‌زوال خواهد بود.

آمار جمعیت ساکن در بافت فرسوده­ شهری

در حال حاضر جمعیت زیادی در بافت فرسوده ساکن می­باشد به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، بیانیه نخستین جلسه مدیران عامل سازمان‌های نوسازی و بهسازی کلانشهرهای کشور در آذرماه سال گذشته، نشان می‌دهد، ۱۶۶ هزار و ۵۰۰ هکتار بافت فرسوده و ناکارآمد در کشور وجود دارد که این میزان، محل سکونت حدود ۲۰ میلیون نفر بوده و در برابر حوادث طبیعی به‌ویژه زلزله، آسیب‌پذیر است. همچنین شرایط حاکم بر این بافت‌ها، بر تشدید معضلات اجتماعی و زیست محیطی دامن می‌زند.

به منظور تحقق وعده دولت و نیز الزامات قانونی ساخت سالانه یک میلیون مسکن، سیاست‌های تشویقی برای ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده لحاظ شده است. وزارت راه‌وشهرسازی برای تسریع احیای بافت‌های فرسوده علاوه ‌بر اعطای زمین به صاحبان مسکن در این بافت‌ها، صدور پروانه‌های ساختمانی را سرعت بخشید تا ساکنان بافت‌های فرسوده انگیزه بیشتری برای ساخت‌وساز پیدا کنند.

از آنجا که ارائه بسته تشویقی برای ترغیب مالکان به نوسازی واحدهای مسکونی فرسوده، از اولویت‌های وزارت راه و شهرسازی است، متقاضیان می‌توانند حداقل از ۵۰ درصد تخفیف در عوارض پروانه و تراکم ساخت استفاده کنند. همچنین افزایش همکاری صاحبان بافت‌های فرسوده با سازمان فنی‌وحرفه‌ای کشور و آموزش ساکنان، از دیگر اقدامات وزارت راه‌شهرسازی در این حوزه بوده است.

علاوه بر این، در سیاست‌ها و ضوابط کالبدی متضمن تشویق نوسازی محله‌ای در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری که تابستان 1401 توسط وزارت راه و شهرسازی منتشر شد، اشاره شده اکه با تصویب شورای‌عالی مسکن، در راستای افزایش رقابت‌پذیری و ایجاد مزیت نسبی برای ساخت‌وساز در بافت‌های فرسوده و ناکارآمد، نوسازی‌ها‌ در بافت‌های مذکور، ضمن ثبت در واحدهای مشمول قانون جهش تولید مسکن، از مزایای مالی قانون بهره‌مند می‌شوند.

نوسازی بافت فرسوده با حمایت دولت

احیای بافت فرسوده با توجه به معضلاتی که دارد می­بایست مورد توجه مسئولان قرار گیرد. به گزارش خبرگزاری مهر، با توجه به این که بازآفرینی شهری موضوعی چند وجهی است برنامه‌های پیش‌رو در چهار محور قرار دارد: در محور نخست نوسازی بافت فرسوده و تولید مسکن در این بافت‌ها با توجه به سیاست‌های دولت سیزدهم ملاک‌ عمل است. در برنامه است تا طی سال‌ جاری ۲۰۰ هزار واحد مسکونی در بافت‌فرسوده توسط سازندگان بخش خصوصی و تعاونی‌ها و مشارکت مالکان واحدهای فرسوده با حمایت دولت و شهرداری‌ها در قالب اجرای بسته‌های تشویقی نوسازی شود.

رویکرد در نوسازی بافت فرسوده همراهی و مشارکت توأمان مردم و حمایت و فراهم کردن بسترهای نوسازی بافت فرسوده توسط دولت و شهرداری‌هاست. به همین منظور بسته‌های تشویقی نوسازی در سال جاری نیز تکمیل می‌شوند تا این کار سرعت بگیرد.